Chocolade uit Ghana – fair trade avant la lettre?

Twee weken kregen wij het boekje “A Decade of Operation” uit 1974, een speciale uitgave ter gelegenheid van het tienjarig bestaan van de chocoladefabriek in Takoradi, Ghana. Daar willen we meer van weten. Hoe was het toen? En hoe gaat het nu met de chocoladeproductie in Ghana. Fair trade avant la lettre?

In onze webwinkel vindt u o.a. van Blanxart Ghanese chocolade.

We googlen op ‘cocoa factory takoradi’ en het eerste dat we zien is “President Mills opens cocoa factory at Takoradi” – een bericht op de officiële presidentiële website, gedateerd 18 februari 2011. Dat is 37 jaar na het tienjarig bestaan. Of missen we iets? Mills opent een nieuwe fabriek van het bedrijf Plot Enterprise, dat zo’n honderd mensen werk biedt. Het boekje betreft een fabriek – Cocoa Products Factory – dat eigendom is van de Ghana Cocoa Marketing Board. Een staatsinstantie, voorloper van wat thans COCOBOD heet (zie onderaan dit artikel).

 

Van bonen naar toegevoegde waarde
(We schrijven 1974.) Ghana verkoopt hoofdzakelijk rauwe cacaobonen. Veel landen in Afrika werden rond die tijd onafhankelijk en dus ontstond de roep om een eigen industrie. Cacaobonen kunnen ter plekke worden verwerkt: tot zogenaamde liquor (plakken ruwe, gemalen cacao met alles erin) of tot cacaopoeder en cacaoboter. Of tot tabletten – daar komen we later op terug in dit stuk. Ghana werd op 6 maart 1957 onafhankelijk van Groot-Brittannië en in 1962 sloot de toenmalige Ghanese regering een deal het het Duitse staalconcern Thyssen thans ThyssenKrupp. Thyssen leverde turn-key (d.w.z. kant en klaar) een fabriek die cacaohalffabrikaten zou gaan maken. In Takoradi. De officiële overdracht was op 22 november 1962.

Mooi beeld van toen
Het boekje is gelardeerd met veel fraaie foto’s. Toen misschien een paar jaar oud, nu zouden we het archieffoto’s noemen. We leren dat de cacaobonen in zakken van 142 lbs (64 kg) werden aangeleverd. (Onze hedendaagse Arbowet schrijft maximaal 25 kg voor, als het al geen 23 kg is.) Gedroogde bonen worden geroosterd. Met een machine van G.W. Barth uit Ludwigsburg, nog steeds een bekende fabriek voor machines in de koffie- en zoetwarensector. Daarna wordt gewand, met de Baumeister wanmachine. De gebrande, geschoonde bonen worden gemalen (machine: Baumeister).

 

 

Het proces
De gemalen bonen worden geperst (machine: Baumeister). Zeer hard geperst, de cacaoboter loopt er uit en er blijft een brok poeder over. U moet zich realiseren dat dit ook de oorspronkelijke cacaobewerking was. Tabletten en repen chocolade zijn in feite slechts een bijproduct, omdat men te veel cacaoboter over had. De Ghanese cacaobonen bevatten 55% vet. In de cacaopoeder (merk TAKSI) blijft pakweg 10-12% achter (residu). De fabriek producert hoge kwaliteit Golden Cocoa Butter. Zeggen ze. Schrijven ze in 1974.

 

 

 

Koopt eigen waar

Dat was toen, terug naar nu
De nieuwe fabriek van Plot in Takoradi kan 32.000 ton cacao verwerken en levert cacao (cocoa cake) in zakken van 25 kg en onder het merk Gold Star, als ook cacao boter en liquor. Bij monde van president Mills spreekt Ghana de ambitie uit het cacaoland nummer 1 te worden. Nu is ze nummer 2, met 22% van de wereldproductie, achter Ivoorkust en voor Indonesië. Voor Ghana biedt de cacaoteelt en -verwerking in 2011 werk en inkomen aan ca. 17% van de bevoling. Bijna één op vijf.

COCOBOD fair trade avant la lettre?
De cacaomarkt gereguleerd door de overheidsinstantie COCOBOD: die bepaalt jaarlijks de prijs en koopt feitelijk alle cacao in. Fair trade avant la lettre? Deze instantie is 65 jaar geleden in het leven geroepen. Boeren kwamen toentertijd in opstand tegen de koloniale Britse overheersers die hen min of meer dwongen bonen tegen door hen gezette prijzen aan Westeuropese bedrijven te leveren. Als compromis werd de Cocoa Marketing Board opgericht (dus onder koloniaal regime), in 1979 omgezet in Ghana Cocoa Board, kortweg COCOBOD.

Meerdere fabrieken
Onze speciale correspondent in Ghana meldt dat er diverse fabrieken als die van Plot zijn, maar doorgaans in handen van multinationals als ADM, Cargill en Callebaut. Commodities Processing Industries (CPI) in Tema is een kleinere fabriek die (dus) ook kleinere hoeveelheden cacaobonen kan verwerken (maximaal ca 12.500 ton). Ze werkt met boeren en coöperaties die biologisch werken.  De cacaomassa van CPI gaat voornamelijk naar Japan en Duitsland.

Er is één chocoladefabriek in Ghana, Cocoa Processing Company Limited (CPC), die het merk Golden Tree voert. Voorheen een staatsbedrijf; nu genoteerd aan de Ghana Stock Exchange. De tabletten zoals wij die kennen smelten bij een graad of 32 Celsius. Golden Tree levert chocoladetabletten met een recept “dat ie bij wijze van spreken bij vijftig graden nog niet smelt,” aldus onze correspondent.

Tabletten maken voor de West-Europese markt is in deze Afrikaanse contreien vanwege de hoge temperaturen dus een heikele zaak. Het wordt wel hier en daar gedaan, maar vergt een relatief koele plek en/of koeling. Dan volgt opslag en transport – dat mag ook niet te warm worden.